آزیترومایسین

آزیترومایسین (Azithromycin) یک آنتی‌بیوتیک از دسته ماکرولیدها است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف به‌کار می‌رود. این دارو به‌طور خاص در درمان عفونت‌های تنفسی، تناسلی، پوستی و برخی عفونت‌های گوارشی کاربرد دارد. در اینجا به توضیح تخصصی و جامع در مورد آزیترومایسین می‌پردازیم:

1)     مشخصات کلی آزیترومایسین

آزیترومایسین اولین بار در سال 1980 توسط شرکت دارویی آسترا زینکا تولید شد. این دارو به‌طور گسترده‌ای برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف استفاده می‌شود و به‌دلیل نیمه‌عمر طولانی (حدود 68 ساعت) نیاز به دوز کمتری نسبت به سایر آنتی‌بیوتیک‌ها دارد. آزیترومایسین معمولاً به‌صورت قرص، شربت، یا تزریق در دسترس است.

ساختار: یک ترکیب ماکرولیدی با فرمول C₃₈H₇₂N₂O₁₂ و وزن مولکولی 748.9845 می باشد. نقطه ذوب 126 درجه سانتیگراد، LogP:  3.03 و pKa  برابر 8.5   می باشد.

2)    مکانیسم عمل

آزیترومایسین با مهار سنتز پروتئین‌های باکتری‌ها از طریق اتصال به 23S باکتری از زیرواحد 50S ریبوزوم عمل می‌کند. این عمل باعث جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری‌ها می‌شود. به‌طور خاص، این دارو بر روی باکتری‌های گرَام مثبت و برخی باکتری‌های گرَام منفی مؤثر است. در مقایسه با اریترومایسین در pH های پایین بسیار مقاوم تر است و این امر سبب افزایش نیمه عمر سرمی این آنتی بیو تیک گردیده است.

در تصاویر زیر نحوه بلاک نمودن تونل پپتیدی ریبوزوم باکتری توسط چند ترکیب ماکرولیدی و مقایسه آنها با ازیترومایسین و آمینو اسیدهای درگیر در عمل بازداری مشاهده می شود.

 3)    کاربردهای بالینی

آزیترومایسین برای درمان انواع مختلفی از عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شود، از جمله:

• عفونت‌های تنفسی:
  • ذات‌الریه
  • برونشیت حاد و مزمن
  • سینوزیت و اوتیت میانه
• عفونت‌های تناسلی:
  • کلامیدیا
  • سوزاک (در ترکیب با داروهای دیگر)
  • سوزاک گنوکوکال
• عفونت‌های پوستی:
  • جوش‌های چرکی و زخم‌های پوستی
  • عفونت‌های باکتریایی سلولیت
• عفونت‌های گوارشی:
  • عفونت‌های معده و روده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری (در ترکیب با داروهای دیگر)
  • عفونت‌های دستگاه گوارش ناشی از کمپیلوباکتر
• عفونت‌های چشم:
  • درمان کنژکتیویت (التهاب ملتحمه)

4)    فارماکولوژی

• جذب و توزیع: آزیترومایسین به‌خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود و در بافت‌ها و مایعات بدن توزیع می‌شود، که باعث می‌شود غلظت دارو در محل عفونت بالاتر از پلاسمای خون باشد. این ویژگی سبب می‌شود که آزیترومایسین برای درمان عفونت‌های بافتی و دستگاه تنفسی مؤثرتر باشد. این ترکیب تحت تاثیر غذاها قرار نمی گیرد.
• نیمه‌عمر: آزیترومایسین نیمه‌عمر طولانی دارد، به‌طوری که تنها یک بار مصرف در روز و دوره‌های درمانی کوتاه‌تر را می‌توان توصیه کرد. این ویژگی باعث راحتی بیشتر در مصرف دارو می‌شود. نیمه عمر حذف کلی این ترکیب 68 ساعت می باشد.
• اتصال به پروتیین: اتصال آزیترومایسین به پروتئین سرم در انسان متفاوت است و از 51٪ در 0.02 میکروگرم در میلی لیتر به 7٪ در 2 میکروگرم در میلی لیتر کاهش می یابد.
• دفع: این دارو عمدتاً از طریق صفرا و ادرار دفع می‌شود، بنابراین مشکلات کبدی می‌توانند بر متابولیسم و دفع آن تأثیر بگذارند.
• سمیت: عوارض جانبی عمده احتمالی شامل آریتمی های قلبی عروقی و کاهش شنوایی است. مقاومت در برابر ماکرولید نیز یک مسئله مداوم است.3 سمیت کبدی در موارد نادری مشاهده شده است. و حد LD50: >2000 mk/kg MSDS در موش گزارش شده است.

5)    دوز و روش مصرف

آزیترومایسین معمولاً به‌صورت دوز یک‌بار در روز تجویز می‌شود. دوزهای معمول برای بزرگسالان به شرح زیر است:

• برای درمان عفونت‌های تنفسی و پوستی: 500 میلی‌گرم در روز برای 3 روز
• برای درمان عفونت‌های کلامیدیا: 1 گرم به‌طور یک‌باره
• در برخی موارد، دوره درمان ممکن است بسته به نوع عفونت و نظر پزشک متفاوت باشد.

6)    عوارض جانبی

آزیترومایسین به‌طور کلی خوب تحمل می‌شود، اما ممکن است برخی عوارض جانبی داشته باشد، از جمله:

• عوارض گوارشی: تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم
• عوارض قلبی: آزیترومایسین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات قلبی مانند آریتمی (به‌ویژه در بیماران با مشکلات قلبی زمینه‌ای) شود.
• واکنش‌های حساسیتی: جوش‌های پوستی، خارش، و در موارد نادر آنافیلاکسی.
• عوارض کبدی:  با توجه به اینکه آزیترومایسین عمدتاً از طریق کبد دفع می شود، هنگام تجویز آزیترومایسین به بیمارانی که عملکرد کبدی آنها کاهش یافته است باید احتیاط کرد.

سازندگان: برخی از تولید کنندگان این دارو شرکتهای

• Pfizer 
• Pliva inc
• Sandoz inc

می باشند و در ایران نیز شرکت گروه صنایع شفافارمد  جزو تولید کنندگان اصلی این ماده و از معدود شرکتهایی است که همزمان با تولید API این ماده محصول فراورده نهایی آن را نیز به شکل کپسول تولید و در اختیار سلامت جامعه قرارد می دهد

7)    ملاحظات ویژه

• در بارداری و شیردهی: آزیترومایسین به‌طور عمومی در دوران بارداری گروه C (یعنی احتمال خطر برای جنین وجود دارد) طبقه‌بندی می‌شود، بنابراین باید تنها در صورت نیاز مبرم و تحت نظر پزشک مصرف شود. در دوران شیردهی، این دارو می‌تواند به شیر منتقل شود، اما اثرات منفی بر نوزاد گزارش نشده است.
• تداخلات دارویی: آزیترومایسین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، از جمله داروهای ضد قارچ از دسته آزول‌ها (مثل کتوکونازول) و داروهای ضد ویروسی. همچنین می‌تواند اثرات داروهای رقیق‌کننده خون (مثل وارفارین) را تقویت کند.

8)    مقاومت آنتی‌بیوتیکی

یکی از نگرانی‌های عمده در مورد استفاده از آزیترومایسین و سایر آنتی‌بیوتیک‌ها، خطر بروز مقاومت باکتریایی است. برخی از باکتری‌ها می‌توانند نسبت به آزیترومایسین مقاوم شوند و این امر باعث کاهش اثربخشی درمان می‌شود. به همین دلیل، استفاده از آزیترومایسین باید محدود به عفونت‌های باکتریایی قطعی باشد و از مصرف آن برای درمان عفونت‌های ویروسی (مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا) باید خودداری کرد.

9)    مقایسه با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها

آزیترومایسین نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های دیگری مانند اموکسی‌سیلین و اریترومایسین مزایای خاصی دارد:

• نیمه‌عمر طولانی: نیاز به دوز کمتر و مصرف راحت‌تر دارد.
• پروفایل عوارض جانبی ملایم‌تر: نسبت به اریترومایسین که ممکن است باعث مشکلات گوارشی بیشتری شود، آزیترومایسین عوارض کمتری دارد.

10)   نتیجه‌گیری

آزیترومایسین یک داروی موثر و ایمن برای درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌های باکتریایی است. این دارو به‌ویژه برای درمان عفونت‌های تنفسی، تناسلی و پوستی مفید است و به‌دلیل نیمه‌عمر طولانی‌اش مصرف آن راحت‌تر از سایر آنتی‌بیوتیک‌هاست. با این حال، مانند هر داروی دیگری، مصرف آن باید تحت نظر پزشک باشد تا از بروز عوارض جانبی و مقاومت باکتریایی جلوگیری شود.